واکاوی شرط اعتبارِ کارشناسی پزشکی در اثبات دیه‌ی منفعت عضو، از منظر فقه امامیه

تخصّصی شدن علوم و تأمّل در تأثیرِ آن در اجتهاد، اهمّیت واکاوی هرچه بیشترِ جایگاه و تأثیرِ نظریه‌ی کارشناسی را در فقه و حقوق اسلامی روشن می­سازد. پزشکان متخصّص، از جمله اهل خبره­ای محسوب می­شوند که اثرگذاری نظریه‌ی کارشناسی آنان در ابواب مختلف و مسائل متعدّد، واضح و چشم‌گیر است. امروزه، امکان کشف حقیقت با امکاناتِ دانش پزشکی و آزمایش­های جدید و دقیقِ آن و به­ویژه، توجّه به تخصّصی شدن روزافزونِ این دانش، دامنه‌ی بحث از کارکردهای نظریه‌ی کارشناسی پزشکی را در فقه و حقوق، بسیار گسترده­ و فراگیر ساخته است. در نوشتار پیشِ رو، این تأثیر در اثبات دیه‌ی منفعتِ عضو واکاوی شده و ضمن تبیین مصادیقِ تأثیر کارشناسی پزشکی در اثباتِ دیاتِ زوال عقل و حواسّ بینایی، شنوایی، بویایی و چشایی، دیدگاه­های اصولی در شرط اعتبار کارشناسی بررسی گردیده است. دو دیدگاه مطرح در شرط اعتبارِ فقهی کارشناسی، دیدگاه شهادتْ­انگاری کارشناسی و اشتراطِ عدالت و تعدّد در آن؛ و دیدگاه کفایت حصولِ وثوق و اطمینانِ عُقلایی است؛ و دیدگاه اول، در اثبات دیه‌ی منفعت عضو از شهرتِ فقهی برخوردار است. مقاله‌ی حاضر، به بازپژوهی گفتار طرفداران دو دیدگاه پرداخته؛ و با تبیینِ تفاوت ماهوی شهادت و نظریه‌ی کارشناسی و حجّیتِ نظر اهل خبره بر اساس سیره‌ی عُقلایی؛ و نیز معرّفی تحصیلِ اطمینان و الغای احتمالِ اشتباه به عنوان ملاک این سیره‌ی مستقرّ،‌ دیدگاه دوم را بر­گزیده است.